 |
Dünyanın En Eski Bilmecesi
Her birinde yedi kedi bulunan yedi ev var. Her kedi yedi fare öldürür. Her fare yedi buğday başağı yerdi. Her buğday başağında yedi buğday tanesi bulunuyordu. Bunların hepsi kaç tanedir?(*1.)
Bu soru Rhind papirüsünün 79. sorusudur. İskoçyalı Mısırbilimci A Henry Rhind tarafından 1858'de Luxor'da satın alındığı için onun adıyla isimlendirilen bu papirüs, antik Mısır matematiğinin en zengin kaynağıdır.
MÖ 1650'lerde kaleme alınmış olan papirüs yaklaşık 5.5 m. boyunda ve 33.5 cm. eninde olup her iki yüzü yazılıdır. Papirüsün yazarı Ahmes onu kendisinden 200 yıl önce yazılmış olan bir kaynaktan kopya ettiğini belirtiyor. Öyleyse Rhind papirüsünün orijinali aynı periyotta yazılmış olan ve yine Mısır matematiğinin ünlü bir diğer kaynağı olan Moskova papirüsüdür (MÖ 1850'ler).
Ahmes'ten yaklaşık 2800 yıl sonra Fibonacci'nin Liber Abaci'sindeki (1202) şu soruya ne demeli?
Yedi yaşlı kadın Roma'ya gidiyordu. Her kadının yedi katırı vardı. Her katırda yedi heybe ve her heybede yedi ekmek vardı. Her ekmekte yedi bıçak ve her bıçağın yedi kını vardı. Bunların hepsi kaç taneydi?(*2.)
Benzerlik öylesine bariz ki insan, "Acaba bu soru izleyemediğimiz bir yoldan Rhind papirüsünün doğrudan torunu muydu?" diye sormadan edemiyor. Belki de değil; çünkü geometrik serilerin ve 7 rakamının esrarlı ve büyüleyici cazibesi insanlara böyle bir soruyu farklı zamanlarda keşfettirmiş olabilir. Ayrıca bu rakam Mısırlılar için kolayca kullanılmaya elverişliydi, çünkü onlar arkaya arkaya iki kat alarak çarpabiliyorlardı ve 7 = 1 + 2 + 4. Bütün bu faktörleri üst üste koyarsak, doğal olarak diğer bilmeceleri de keşfederiz:
As I was going to St Ives, Ben St Ives'e giderken,
I met a man with seven wives. Yedi karılı bir adama rastladım.
Every wife had seven sacks, Her kadının yedi torbası vardı,
Every sack had seven cats, Her torbada yedi kedi.
Every cat had seven kits; Her kedinin de yedi yavrusu vardı.
Kits, cats, sacks and wives, Yavrular, kediler, torbalar ve kadınlar,
How many were going to St Ives? Kaç kişi St Ives'a gidiyordu?(*3.)
Bu mani 18. yüzyıl Anne Kaz koleksiyonlarında bulunuyor. Yoksa bu da mı Rhind papirüsünden ve Fibonacci'den geliyor?(Die Hard -Zor Ölüm- serisindeki bir filmde Simon'ın sorduğu bilmecelerden biridir.)
__________________________________________________________
*1. 7 + 72 + 73 + 74 + 75 = 19,607.
*2. 7 + 72 + 73 + 74 + 75 + 76 = 137,256.
*3. Bir kişi (ben), diğerleri St Ives'dan dönüyordu.